Trong đời sống pháp lý, trách nhiệm hình sự là một trong những chế định quan trọng nhằm bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Tuy nhiên, không phải mọi hành vi gây thiệt hại đều bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Vậy trách nhiệm hình sự là gì? Những ai phải chịu trách nhiệm hình sự và trong trường hợp nào thì được loại trừ trách nhiệm hình sự? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Căn cứ pháp lý

• Bộ luật Hình sự năm 2015
• Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2017

Trách nhiệm hình sự là gì?

Đặc điểm của trách nhiệm hình sự:

Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự

• Từ đủ 16 tuổi trở lên: Phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ các tội phạm pháp luật yêu cầu độ tuổi từ 18 trở lên.
• Từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi: Chỉ chịu trách nhiệm hình sự đối với tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng như giết người, hiếp dâm, cướp tài sản, buôn bán người, sản xuất/trái phép chất ma túy…

Một số tội phạm yêu cầu người phạm tội phải đủ 18 tuổi:

• Tội giao cấu với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi (Điều 145)
• Tội dâm ô với người dưới 16 tuổi (Điều 146)
• Tội sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm (Điều 147)
• Tội dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người dưới 18 tuổi phạm pháp (Điều 325)
• Tội mua dâm người dưới 18 tuổi (Điều 329)

Vì sao người chưa đủ 14 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự?

Các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự theo pháp luật hiện hành

1. Sự kiện bất ngờ (Điều 20)

2. Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21)

3. Phòng vệ chính đáng (Điều 22)

4. Tình thế cấp thiết (Điều 23)

5. Gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội (Điều 24)

6. Rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng công nghệ (Điều 25)

7. Thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc cấp trên (Điều 26)